Πτολεμαίος ο Επίγονος
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
| Πτολεμαίος ο Επίγονος | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Προφορά | |
| Γέννηση | 3ος αιώνας π.Χ. |
| Θάνατος | 240 π.Χ. Τελμησσός |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μονάρχης |
| Οικογένεια | |
| Τέκνα | Λυσίμαχος της Τελμησσού Επίγονος της Τελμησσού |
| Γονείς | Λυσίμαχος και Αρσινόη Β΄ της Αιγύπτου |
| Αδέλφια | Αγαθοκλής Λυσίμαχος Φίλιππος Αλέξανδρος Αρσινόη Α΄ της Αιγύπτου Ευρυδίκη |
| Οικογένεια | Δυναστεία των Λυσιμαχιδών |
O Πτολεμαίος ο Επίγονος από τη Δυναστεία των Λυσιμαχιδών ήταν Μακεδόνας ευγενής με Θεσσαλική καταγωγή.
Βιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ήταν γιος του Λυσιμάχου -από τους επιγόνους του Αλεξάνδρου Γ΄ του Μεγάλου- βασιλιά της Θράκης, της Μ. Ασίας & της Μακεδονίας και της δεύτερης συζύγου του Αρσινόης Β΄, κόρης του Πτολεμαίου Α΄ της Αιγύπτου. Ήταν το πρώτο εγγόνι του Πτολεμαίου Α΄. Αμφιθαλή, μικρότερα αδέλφια του ήταν ο Λυσίμαχος και ο Φίλιππος.
Ο πατέρας του από πρώτο του γάμο είχε τέκνα τον Αγαθοκλή και την Αρσινόη Α΄, ενώ από μία παλλακίδα του είχε γιο τον Αλέξανδρο.
Ο Πτολεμαίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Έφεσο, που για ένα διάστημα είχε μετονομαστεί σε Αρσινόεια, προς τιμήν της μητέρας του. Το 282 η μητέρα του κατηγόρησε τον Αγαθοκλή για συνωμοσία και ο Λυσίμαχος διέταξε την εκτέλεσή του. Τότε η σύζυγος τού Αγαθοκλή, η Λυσάνδρα διέφυγε με τα παιδιά της και τον Αλέξανδρο στη Βαβυλώνα, στην Αυλή του Σελεύκου Α΄ και ζήτησε τη βοήθειά του. Αυτός βρήκε έτσι αφορμή να επεκταθεί στη Μ. Ασία: το 281 στη μάχη στο Κορυπεδίο της Φρυγίας ο Σέλευκος Α΄ νίκησε τον Λυσίμαχο, που σφαγιάστηκε. Ο νικητής πρόσθεσε τη Μ. Ασία στην αυτοκρατορία του.
Η μητέρα του, που ως τότε είχε τον έλεγχο του Αιγαίου ως μέρους του βασιλείου του ανδρός της, διέφυγε με τα τέκνα της στην Κασσάνδρεια (πρώην Ποτίδαια, στον ισθμό της χερσονήσου της Κασσάνδρας). Η Αρσινόη Β΄, για να εξασφαλίσει τη διαδοχή στον γιο της Πτολεμαίο, παντρεύτηκε τον Πτολεμαίο Κεραυνό ετεροθαλή αδελφό της[1], Ο Πτολεμαίος Κεραυνός ήταν πρωτότοκος, όμως εκτοπίστηκε από τη διαδοχή ένεκα της μητριάς του. Κατέφυγε τότε στην Αυλή του Σέλευκου Α΄, τον οποίο σκότωσε μετά τη μάχη του Κορυπεδίου για να καταλάβει το βασίλειό του. Τελικά διέφυγε στη Λυσιμάχια της Θράκης και από τον στρατό ανακηρύχθηκε βασιλιάς της Θράκης και της Μακεδονίας (281-279), η οποία εκτεινόταν ως τη νότιο Ελλάδα. Ο γάμος έγινε για λόγους πολιτικής, αλλά δεν ήταν ευτυχής. Η θέση του Κεραυνού ενισχύθηκε τόσο, που η Αρσινόη Β΄ και τα τέκνα της συνωμότησαν εναντίον του, όταν έλειπε σε εκστρατεία. Τα αντίποινα του Κεραυνού ήταν γρήγορα: κατέλαβε την Κασσάνδρεια και σκότωσε τους μικρότερους αδελφούς του Πτολεμαίου Επιγόνου, τον Λυσίμαχο και τον Φίλιππο, ενώ η Αρσινόη Β΄ και ο Επίγονος διέφυγαν.
,_copia_augustea_(23_ac-14_dc)_da_orig._del_II_sec_ac._6141.JPG)
Διεκδικητής του θρόνου της Μακεδονίας και συμβασιλιάς στην Αίγυπτο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι δύο φυγάδες έφθασαν στην Αίγυπτο, στον Πτολεμαίο Β΄ (αμφιθαλή αδελφό της Αρσινόης Β΄) και ζήτησαν προστασία. Το 279 ο Βόλγιος οδήγησε τους Γαλάτες του να εισβάλουν στα Βαλκάνια, συγκρούστηκε με τον Κεραυνό, τον αιχμαλώτισε και τον σκότωσε. Ακολούθησε χάος στην Ελλάδα. Ο Πτολεμαίος Επίγονος ήταν ο φυσικός διάδοχος στη Μακεδονία & Θράκη[2]· μετέβη στην Ιλλυρία και ζήτησε τη βοήθεια του βασιλιά της Μονούνιου Α΄. Με τη συνδρομή του προσπάθησε δύο φορές να ανακτήσει τη Μακεδονία, αλλά απέτυχε. Ο στρατός εξέλεγε βραχύβιους βασιλείς: τον Μελέαγρο, αδελφό του Κεραυνού (279), τον Αντίπατρο, εξάδελφο των τριών αδελφών βασιλέων της Μακεδονίας[3], γιων του Κασσάνδρου και τον στρατηγό Σωσθένη (279-277). Η αναρχία έληξε το 277, όταν ο Αντίγονος Β΄ Γονατάς, γιος του Δημητρίου Α΄ Πολιορκητή νίκησε τους Γαλάτες κοντά στη Λυσιμάχια της Θράκης και αναγνωρίστηκε βασιλιάς.
Έπειτα από την αποτυχία του Πτολεμαίου Επιγόνου να ανακτήσει το βασίλειο του πατέρα του, κατέφυγε στους συγγενείς του στην Αίγυπτο. Εκεί η ετεροθαλής αδελφή του Αρσινόη Α΄ είχε παντρευτεί τον Πτολεμαίο Β΄ και απέκτησε τον Πτολεμαίο Γ΄, τον Λυσίμαχο και τη Βερενίκη. Κάποια στιγμή στο διάστημα 279-274/3, έφθασε στην Αίγυπτο και η μητέρα του Αρσινόη Β΄. Μάλλον με υποκίνηση αυτής, η Αρσινόη Α΄ κατηγορήθηκε για συνωμοσία εναντίον του Πτολεμαίου Β΄· ο βασιλιάς χώρισε τη σύζυγό του και την εξόρισε στον Κοπτό της νότιας Αιγύπτου. Τότε η Αρσινόη Β΄ παντρεύτηκε τον αδελφό της Πτολεμαίο Β΄· απεβίωσε μέσα στο διάστημα 270-260. O Πτολεμαίος Β΄ δήλωσε τα (τρία) τέκνα του από την Αρσινόη Α΄ ως τέκνα του από την Αρσινόη Β΄ και τον Πτολεμαίο Επίγονο ως τέκνο του. Οι πηγές δεν αναφέρουν τον Επίγονο από την άφιξή του στην Αίγυπτο ως το τέλος της μητέρας του. Από πορτραίτα, επιγραφές, νομίσματα και παπύρους γνωρίζουμε, ότι έγινε συμβασιλιάς. Μάλλον ο Πτολεμαίος Β΄ το έκανε για να βοηθηθεί στον Χρεμωνίδειο Πόλεμο, που μόλις είχε ξεκινήσει.
Η πρώτη μνεία του ως συμβασιλιά είναι σε έναν πάπυρο του Νοεμβρίου του 267 και η τελευταία τον Σεπτέμβριο του 259. Είναι πιθανό να μνηστεύθηκε την κόρη του Πτολεμαίου Β΄, τη Βερενίκη. Στη μεγάλη στήλη της Μένδης (264/3) απεικονίζεται ενήλικος, να φορά το φαραωνικό στέμμα του πολέμου, που σημαίνει, ότι είχε ενεργό θέση στην Αυλή και στον πόλεμο. Το στέμμα είναι σημαντική δήλωση και σύμβολο διαδοχής. Σύμφωνα με τις ενδείξεις λοιπόν, προοριζόταν για διάδοχος.
Εξέγερση και κυβερνήτης της Τελμησσού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 262/1 ο βασιλιάς τον έστειλε στη Μίλητο ως εκπρόσωπό του με σκοπό να του αναφέρει την πολιτική κατάσταση. Εκεί ήταν τύραννος ο Τίμαρχος ο Μιλήσιος. Για άγνωστο λόγο, ο Επίγονος με τον Τίμαρχο εξεγέρθηκαν εναντίον του Πτολεμαίου Β΄ το 259/8. Κατά τον Β΄ Συριακό Πόλεμο μεταξύ των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων, ο Αντίοχος Β΄ Θεός κατέλαβε τη Μίλητο και σφαγίασε τον Τίμαρχο το 258. Ο Επίγονος συμφιλιώθηκε με τον Πτολεμαίο Β΄, ο οποίος όμως έληξε τη συμβασιλεία και τον απέκλεισε από τη διαδοχή. Του έδωσε πάντως τη διακυβέρνηση της Τελμισσού στη Λυκία, με σκοπό να εγκαθιδρύσει εκεί ο Επίγονος δική του δυναστεία, υποτελής στην Αίγυπτο. Η πόλη ανήκε πιο πριν στο βασίλειο τού πατέρα τού Πτολεμαίου Επιγόνου, τού Λυσιμάχου. Στην Τελμησσό βρέθηκε επιγραφή του 258, που αναφέρει, ότι ο Πτολεμαίος Επίγονος έφθασε ως αξιωματούχος του Πτολεμαίου Β΄ και του δόθηκε μεγάλη ιδιοκτησία. Έμεινε εκεί ώσπου απεβίωσε τον Φεβρουάριο τού 240.
Η θέση του ήταν ημι-αυτόνομη, όπως δείχνουν τα κάτωθι:
- έμεινε πιστός υποτελής του Πτολεμαίου Β΄.
- ονομάστηκε φίλος του φαραώ και άλλαξε τους φόρους στην Τελμησσό.
- έκοψε νομίσματα όμοια με του πατέρα του με το μονόγραμμα ΠΤ. (Πτολεμαίος Επίγονος). Έκανε δωρεές σε ιδρύματα της πόλεις, χωρίς να αναφέρεται ως υποτελής. Αντί τους ως τότε τρεις άρχοντες της πόλης, όρισε έναν και έκανε ιερέα τον επώνυμο αξιωματούχο, αντί των αρχόντων.
- όταν απεβίωσε, τον διαδέχθηκαν οι απόγονοί του.
Είχε μεγάλο βαθμό αυτονομίας και χαλαρή υποτέλεια στους Πτολεμαίους. Απέκτησε επιρροή και στις γύρω πόλεις. Άλλαξε τον φόρο της δεκάτης (του 1/10) σε εισφορά (απόμειρα) σε σιτηρά, κεχρί, όσπρια, σουσάμι και άλλες καλλιέργειες. Εισήγαγε εισφορές σε δενδροκαλλιέργειες και βοσκότοπους, τυπικοί φόροι της Αιγύπτου. Το νέο σύστημα ήταν πιο απλό από το προηγούμενο Αιγυπτιακό, που εφαρμοζόταν στην υπόλοιπη Πτολεμαϊκή Μ. Ασία.
Πριν αποβιώσει το 240 ο Πτολεμαίος, ο φαραώ έδωσε ακόμη μία τιμή στον Επίγονο, ως επιβράβευση της φροντίδας του για την πόλη. Όταν απεβίωσε, μία επιγραφή αναφέρει τον Επίγονο ως "Πτολεμαίο, γιο του Πτολεμαίου (Β΄) και της Αρσινόης (Β΄) Θεών Φιλαδέλφων".
Οικογένεια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τη συμβασιλεία του ή όταν έγινε κυβερνήτης της Τελμισσού, νυμφεύτηκε μία Ελληνίδα αριστοκράτισσα και είχε τέκνα:
- Λυσίμαχος άκμασε 3ος αι. π.Χ., ηγεμόνας της Τελμησσού, υποτελής των Πτολεμαίων.
- Επίγονος άκμασε τον 3ο αι. π.Χ., πρίγκιπας.
Η ταυτότητά του
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Είναι η πιο αμφιλεγόμενη στη γενεαλογία. Αναφέρεται ως:
- Πτολεμαίος (ο) Επίγονος, δηλ. ο απόγονος, σε επιγραφή της Τελμησσού. Ως κληρονόμος του βασιλείου της Μακεδονίας (μέσω του πατέρα του Λυσιμάχου) και της Αιγύπτου (μέσω του πατριού του Πτολεμαίου Β΄).
- Πτολεμαίος Νιός (Υιός), ως υιοθετημένος γιος και διάδοχος του Πτολεμαίου Β΄.
- Πτολεμαίος ο Αδελφός, του Πτολεμαίου Γ΄.
- Πτολεμαίος της Τελμησσού, ως κυβερνήτης της πόλης αυτής στη Μ. Ασία.
- Πτολεμαίος Λυσιμάχου, ως γιος εκείνου.
Υποσημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ο Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ από τη σύζυγό του Ευρυδίκη είχε γιο τον Πτολεμαίο Κεραυνό και από την επόμενη σύζυγό του Βερενίκη Α΄ είχε την Αρσινόη Β΄.
- ↑ από τον πατέρα του Λυσίμαχο βέβαια, αλλά και από τη μητέρα του: η Αρσινόη Β΄ ήταν κόρη της Βερενίκης Α΄, η οποία ήταν κόρη της Αντιγόνης, ανιψιάς του Αντιπάτρου Α΄ της Μακεδονίας.
- ↑ Φιλίππου Δ΄, Αλεξάνδρου Ε΄ και Αντιπάτρου Β΄, τους οποίους είχε διαδεχθεί ο Λυσίμαχος
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- R.S. Bagnall, The administration of the Ptolemaic possessions outside Egypt, Brill Archive, 1976
- H. Bengtson, Griechische Geschichte von den Anfängen bis in die römische Kaiserzeit, C.H.Beck, 1977
- R.A. Billows, Kings and colonists: aspects of Macedonian imperialism, BRILL, 1995
- N.G.L. Hammond, Starożytna Macedonia. Początki, instytucje, dzieje, przeł. A. S. Chankowski, PIW, Warszawa, 1999
- G. Hölbl, A History of the Ptolemaic Empire, Routledge, 2001